WOLNOŚĆ W SZTUCE

Tęcza (nie) przeraża. O wolności, prawach człowieka i granicach sztuki

Wolność wydaje się najważniejszym tematem dyskusji z młodymi ludźmi wobec wciąż pogłębiającego się kryzysu demokracji w Polsce (Indeks Demokracji 2021 nadal klasyfikuje RP jako „demokrację wadliwą”) oraz wojny w Ukrainie. Wolność sztuki i swoboda wypowiedzi artystycznej od lat są sytuowane w groźnej opozycji wobec wolności wyznania i powiązanym z tą artykułem 196 w KK odnoszącym się do „obrazy uczuć religijnych”, zaś aktualny minister kultury i dziedzictwa narodowego, który prowadzi politykę antykulturalną zasłynął haniebnymi recenzjami niewidzianych sztuk teatralnych, niszczeniem instytucji kultury poprzez polityczne obsadzanie stanowisk dyrektorskich, pogardliwymi wypowiedziami o dorobku noblistki Olgi Tokarczuk i kreowaniem sztuki politycznej a właściwie propagandowej. Realizacja proponowanego modułu pobudzi do dyskusji i refleksji nad stanem polskiej demokracji, prawami człowieka i wolnościami obywatelskimi a także powinnościami i wolnością sztuki. Warto zastanowić się nad „własnością” symboli i prawem do czynienia gestów artystycznych w przestrzeni symbolicznej, swobodą w przestrzeni publicznej i kontekstem społecznym i politycznym sztuki. Uczestnicy zapoznają się z poglądami reprezentantek/ów świata sztuki na rolę i zadania sztuki w społeczeństwie a także na konkretnym przykładzie instalacji Julity Wójcik pt. „Tęcza”, mogą dostrzec złożoność recepcji sztuki współczesnej oraz wyjątkowo intensywny rezonans w obszarze społecznego oddziaływania sztuki.

Zaplanowano realizację modułu w ramach zajęć z historii sztuki lub wiedzy o społeczeństwie, języka polskiego, a także warsztatów z zakresu sztuki w domu kultury czy bibliotece. Scenariusz zajęć przewidziano na 90 minut, załączono 3 karty pracy (jedną z dwoma wariantami), a także wskazówki do przygotowania prezentacji, konteksty z przydatnymi cytatami oraz wybór tekstów źródłowych do analizy przez uczestniczki i uczestników.

DZIEŁO WIODĄCE DLA OMAWIANIA TEMATU

Tęcza, Julita Wójcik (2013 – 2015) instalacja artystyczna 

DZIEŁA INSPIROWANE DZIEŁEM WIODĄCYM

NAWIĄZANIA DO MOTYWU

KONTEKSTY I INSPIRACJE

Krótki tekst autorki modułu zawierający przydatne cytaty i inspiracje (Załącznik nr 1).

WSKAZÓWKI METODYCZNE

Punktem odniesienia dla modułu stały się współczesne nurty pedagogiczne a zwłaszcza koncepcja konstruktywistyczna, stąd przewaga aktywności uczestniczek i uczestników procesu, refleksji i dyskusji zaś metody podające są mniej znaczącymi. W centrum lekcji postawiono uczestniczki i uczestników wraz z ich doświadczeniami, wiedzą, decyzjami, prowokując je/ich do samodzielnego poszukiwania, stawiając przed nimi zadania problemowe, inspirując do dyskusji i proponując zdobywanie kluczowych umiejętności w toku pracy w grupach. Istotnym jest też kontekst sytuacji edukacyjnej związany ze współczesną rzeczywistością (zagrożenie wolności) i aktualna problematyka (prawa człowieka), poruszająca młode pokolenie. Nauczyciel/ka a właściwie Prowadzący/a jest tym, który/a zachęca do analizy i interpretacji i jest gotowy/a na wymianę i dialog, będąc pogodzonym/ą z niemożnością precyzyjnego „zaplanowania” procesu uczenia się przez uczestniczki i uczestników, wszak może być też jednym ze źródeł informacji i towarzyszyć konstruowaniu przez ucznia znaczącej i pogłębionej wiedzy.

ŹRÓDŁA

Tęcza, Julita Wójcik, Plac Zbawiciela w Warszawie, 2012 – 2015, instalacja artystyczna
https://pl.wikipedia.org/wiki/T%C4%99cza_(instalacja_artystyczna)
https://culture.pl/pl/search/t%C4%99cza
Plac Zbawiciela, Edward Dwurnik, 2015, olej, akryl, płótno
https://sztukadluga.com/2020/09/03/tecza-w-sztuce/
Punkt zapalny, reż. Wojciech Jankowski, 2020
https://fb.watch/dua8oXcJP5/
https://www.youtube.com/channel/UCqI2nHrqGS-JpBdiB4_yiCg/featured
https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=1253939
Virunga, Maria Peszek, 2021
https://www.youtube.com/watch?v=xYNVTYcL4Jc

Źródła zdjęć do Kraty pracy “A”

Pożar Tęczy na pl. Zbawiciela w 2013 roku (Fot. Małgorzata Gendłek / Agencja Wyborcza.pl)
Nocna akcja w Warszawie. Na pomnikach pojawiły się tęczowe flagi (Fot. Robert Kuszyński / Oko Press)
http://sp5kolo.szkolnastrona.pl/
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=295746985930709&set=pb.100064862280598.-2207520000..&type=3; wpis kph z 13.01.2022

Źródła do Karty pracy “B”

M. Roszkowska, Sztuka jest w dużej mierze nieskuteczna. Rozmowa z Arturem Żmijewskim, Warszawa, 2016, https://sztukapubliczna.pl/pl/sztuka-jest-w-duzej-mierze-nieskuteczna-artur-zmijewski/czytaj/107
M. Grabowska, Każda sztuka jest polityczna. Rozmowa z Grzegorzem Klamanem, Gdańsk, 2016, https://sztukapubliczna.pl/pl/kazda-sztuka-jest-polityczna-grzegorz-klaman/czytaj/108
M. Grabowska, Sztukę musisz poczuć. Rozmowa z Izą Rutkowską, Warszawa, 2016 https://sztukapubliczna.pl/pl/sztuke-musisz-poczuc-iza-rutkowska/czytaj/10
M. Grabowska, Musimy być czujni i gotowi na zmiany. Rozmowa z Jakubem Szczęsnym, Sao Paulo, 2016 https://sztukapubliczna.pl/pl/musimy-byc-czujni-i-gotowi-na-zmiany-jakub-szczesny/czytaj/4
M. Grabowska, Od dziecka chciałem robić rzeczy ważne. Rozmowa z Łukaszem Surowcem, Warszawa 2016 https://sztukapubliczna.pl/pl/od-dziecka-chcialem-robic-rzeczy-wazne-lukasz-surowiec/czytaj/6
M.A. Potocka, Wolność w sztuce, „MOCAK Forum” nr 2/2013, https://www.mocak.pl/wolnosc-w-sztuce-maria-anna-potocka
M. Ujma, Sztuka zaangażowana – kilka myśli, co nie nowe, „Krytyk na skraju sztuki. Blog na skraju” http://magdalena-ujma.blogspot.com/2009/04/sztuka-zaangazowana-kilka-mysli-co-nie.html
P. Piotrowicz, Maria Peszek: we mnie Polski już nie ma [wywiad], https://kultura.onet.pl/muzyka/wywiady-i-artykuly/ave-maria-maria-peszek-we-mnie-polski-juz-nie-ma-wywiad-z-artystka/qm4z3cl
A. Litorowicz, Podróż jest zawsze podróżą przez niezrozumienie. Rozmowa z Michałem Frydrychem, Warszawa 2016 https://sztukapubliczna.pl/pl/podroz-jest-zawsze-podroza-przez-niezrozumienie-michal-frydrych/czytaj/14
S. Chutnik, Wolność i swoboda, reszta nie ma znaczenia, „MOCAK Forum”, nr 2/2013 https://www.mocak.pl/mocak-forum-nr-2-2013-7

LITERATURA POLECANA

Autorka modułu i scenariusza: Anna Zachurzok