WOLNOŚĆ W SZTUCE
Tęcza (nie) przeraża. O wolności, prawach człowieka i granicach sztuki
Wolność wydaje się najważniejszym tematem dyskusji z młodymi ludźmi wobec wciąż pogłębiającego się kryzysu demokracji w Polsce (Indeks Demokracji 2021 nadal klasyfikuje RP jako „demokrację wadliwą”) oraz wojny w Ukrainie. Wolność sztuki i swoboda wypowiedzi artystycznej od lat są sytuowane w groźnej opozycji wobec wolności wyznania i powiązanym z tą artykułem 196 w KK odnoszącym się do „obrazy uczuć religijnych”, zaś aktualny minister kultury i dziedzictwa narodowego, który prowadzi politykę antykulturalną zasłynął haniebnymi recenzjami niewidzianych sztuk teatralnych, niszczeniem instytucji kultury poprzez polityczne obsadzanie stanowisk dyrektorskich, pogardliwymi wypowiedziami o dorobku noblistki Olgi Tokarczuk i kreowaniem sztuki politycznej a właściwie propagandowej. Realizacja proponowanego modułu pobudzi do dyskusji i refleksji nad stanem polskiej demokracji, prawami człowieka i wolnościami obywatelskimi a także powinnościami i wolnością sztuki. Warto zastanowić się nad „własnością” symboli i prawem do czynienia gestów artystycznych w przestrzeni symbolicznej, swobodą w przestrzeni publicznej i kontekstem społecznym i politycznym sztuki. Uczestnicy zapoznają się z poglądami reprezentantek/ów świata sztuki na rolę i zadania sztuki w społeczeństwie a także na konkretnym przykładzie instalacji Julity Wójcik pt. „Tęcza”, mogą dostrzec złożoność recepcji sztuki współczesnej oraz wyjątkowo intensywny rezonans w obszarze społecznego oddziaływania sztuki.
Zaplanowano realizację modułu w ramach zajęć z historii sztuki lub wiedzy o społeczeństwie, języka polskiego, a także warsztatów z zakresu sztuki w domu kultury czy bibliotece. Scenariusz zajęć przewidziano na 90 minut, załączono 3 karty pracy (jedną z dwoma wariantami), a także wskazówki do przygotowania prezentacji, konteksty z przydatnymi cytatami oraz wybór tekstów źródłowych do analizy przez uczestniczki i uczestników.
- instalacja artystyczna
- sztuka publiczna
- symbol
- prawa człowieka
- recepcja dzieła
DZIEŁO WIODĄCE DLA OMAWIANIA TEMATU
Tęcza, Julita Wójcik (2013 – 2015) instalacja artystyczna
DZIEŁA INSPIROWANE DZIEŁEM WIODĄCYM
NAWIĄZANIA DO MOTYWU
KONTEKSTY I INSPIRACJE
Krótki tekst autorki modułu zawierający przydatne cytaty i inspiracje (Załącznik nr 1).
WSKAZÓWKI METODYCZNE
Punktem odniesienia dla modułu stały się współczesne nurty pedagogiczne a zwłaszcza koncepcja konstruktywistyczna, stąd przewaga aktywności uczestniczek i uczestników procesu, refleksji i dyskusji zaś metody podające są mniej znaczącymi. W centrum lekcji postawiono uczestniczki i uczestników wraz z ich doświadczeniami, wiedzą, decyzjami, prowokując je/ich do samodzielnego poszukiwania, stawiając przed nimi zadania problemowe, inspirując do dyskusji i proponując zdobywanie kluczowych umiejętności w toku pracy w grupach. Istotnym jest też kontekst sytuacji edukacyjnej związany ze współczesną rzeczywistością (zagrożenie wolności) i aktualna problematyka (prawa człowieka), poruszająca młode pokolenie. Nauczyciel/ka a właściwie Prowadzący/a jest tym, który/a zachęca do analizy i interpretacji i jest gotowy/a na wymianę i dialog, będąc pogodzonym/ą z niemożnością precyzyjnego „zaplanowania” procesu uczenia się przez uczestniczki i uczestników, wszak może być też jednym ze źródeł informacji i towarzyszyć konstruowaniu przez ucznia znaczącej i pogłębionej wiedzy.
ŹRÓDŁA
Tęcza, Julita Wójcik, Plac Zbawiciela w Warszawie, 2012 – 2015, instalacja artystyczna
https://pl.wikipedia.org/wiki/T%C4%99cza_(instalacja_artystyczna)
https://culture.pl/pl/search/t%C4%99cza
Plac Zbawiciela, Edward Dwurnik, 2015, olej, akryl, płótno
https://sztukadluga.com/2020/09/03/tecza-w-sztuce/
Punkt zapalny, reż. Wojciech Jankowski, 2020
https://fb.watch/dua8oXcJP5/
https://www.youtube.com/channel/UCqI2nHrqGS-JpBdiB4_yiCg/featured
https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=1253939
Virunga, Maria Peszek, 2021
https://www.youtube.com/watch?v=xYNVTYcL4Jc
Źródła zdjęć do Kraty pracy “A”
Pożar Tęczy na pl. Zbawiciela w 2013 roku (Fot. Małgorzata Gendłek / Agencja Wyborcza.pl)
Nocna akcja w Warszawie. Na pomnikach pojawiły się tęczowe flagi (Fot. Robert Kuszyński / Oko Press)
http://sp5kolo.szkolnastrona.pl/
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=295746985930709&set=pb.100064862280598.-2207520000..&type=3; wpis kph z 13.01.2022
Źródła do Karty pracy “B”
M. Roszkowska, Sztuka jest w dużej mierze nieskuteczna. Rozmowa z Arturem Żmijewskim, Warszawa, 2016, https://sztukapubliczna.pl/pl/sztuka-jest-w-duzej-mierze-nieskuteczna-artur-zmijewski/czytaj/107
M. Grabowska, Każda sztuka jest polityczna. Rozmowa z Grzegorzem Klamanem, Gdańsk, 2016, https://sztukapubliczna.pl/pl/kazda-sztuka-jest-polityczna-grzegorz-klaman/czytaj/108
M. Grabowska, Sztukę musisz poczuć. Rozmowa z Izą Rutkowską, Warszawa, 2016 https://sztukapubliczna.pl/pl/sztuke-musisz-poczuc-iza-rutkowska/czytaj/10
M. Grabowska, Musimy być czujni i gotowi na zmiany. Rozmowa z Jakubem Szczęsnym, Sao Paulo, 2016 https://sztukapubliczna.pl/pl/musimy-byc-czujni-i-gotowi-na-zmiany-jakub-szczesny/czytaj/4
M. Grabowska, Od dziecka chciałem robić rzeczy ważne. Rozmowa z Łukaszem Surowcem, Warszawa 2016 https://sztukapubliczna.pl/pl/od-dziecka-chcialem-robic-rzeczy-wazne-lukasz-surowiec/czytaj/6
M.A. Potocka, Wolność w sztuce, „MOCAK Forum” nr 2/2013, https://www.mocak.pl/wolnosc-w-sztuce-maria-anna-potocka
M. Ujma, Sztuka zaangażowana – kilka myśli, co nie nowe, „Krytyk na skraju sztuki. Blog na skraju” http://magdalena-ujma.blogspot.com/2009/04/sztuka-zaangazowana-kilka-mysli-co-nie.html
P. Piotrowicz, Maria Peszek: we mnie Polski już nie ma [wywiad], https://kultura.onet.pl/muzyka/wywiady-i-artykuly/ave-maria-maria-peszek-we-mnie-polski-juz-nie-ma-wywiad-z-artystka/qm4z3cl
A. Litorowicz, Podróż jest zawsze podróżą przez niezrozumienie. Rozmowa z Michałem Frydrychem, Warszawa 2016 https://sztukapubliczna.pl/pl/podroz-jest-zawsze-podroza-przez-niezrozumienie-michal-frydrych/czytaj/14
S. Chutnik, Wolność i swoboda, reszta nie ma znaczenia, „MOCAK Forum”, nr 2/2013 https://www.mocak.pl/mocak-forum-nr-2-2013-7
LITERATURA POLECANA
- M.A. Potocka, Wolność w sztuce, „MOCAK Forum”, nr 2/2013. https://www.mocak.pl/wolnosc-w-sztuce-maria-anna-potocka
- A. Żmijewski, Stosowane sztuki społeczne, 2007 https://utw.uj.edu.pl/documents/6082181/a7f451e7-eb99-4ee9-8ddc-e1f2bf984438
- Manifest Twórczyń i Twórców sztuk wizualnych, Obywatelskie Forum Sztuki Współczesnej, 17.06.2021 http://forumsztukiwspolczesnej.blogspot.com/2021/06/manifest-tworczyn-i-tworcow-sztuk.html
- K. Sanak‑Kosmowska, Młody człowiek – wyzwania stojące przed edukacją, [w] Uniwersytet i edukacja wobec wyzwań współczesności, red. Stanisław Mazur, Norbert Laurisz, Katarzyna Sanak‑Kosmowska, Kraków 2021. https://oees.pl/wp-content/uploads/2022/03/Uniwersytet-i-edukacja-wobec-wyzwan-wspolczesnosci_2022-1.pdf
- G. Mazurkiewicz, Nauczyciele – odpowiedzialni obywatele: poradnik pozytywnego myślenia, [w] Edukacja jako odpowiedź. Odpowiedzialni nauczyciele w zmieniającym się świecie, red. Grzegorz Mazurkiewicz, Warszawa – Kraków 2014. http://www.bc.ore.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=615
- R. Hołda, Niebezpieczne dzieło sztuki. Tęcza w przestrzeniach miejskich Warszawy, „Journal of Urban Ethnology” 18/2020.https://journals.iaepan.pl/jue/article/view/2573
- M. Peruga, Edward Dwurnik. Ironiczny komentator polskiej codzienności, https://niezlasztuka.net/o-sztuce/edward-dwurnik-malarz-komentator-polskiej-codziennosci/
- A. Pyzik, K. Plinta, „Tęczy” Julity Wójcik życie po życiu, „Szum”, 2018, nr 07 https://magazynszum.pl/teczy-julity-wojcik-zycie-po-zyciu/
- A. Diduszko-Zyglewska, Tęcza jest niezniszczalna, „Krytyka polityczna”, 18.02.2013, https://krytykapolityczna.pl/kultura/sztuki-wizualne/tecza-jest-niezniszczalna/
- M. Grabowska, Każdy widzi w tęczy to, co chce w niej widzieć. Rozmowa z Julitą Wójcik, www.sztukapubliczna.pl, https://sztukapubliczna.pl/pl/kazdy-widzi-w-teczy-to-co-chce-w-niej-widziec-julita-wojcik/czytaj/109
- M. Kapustka, Tęcza na polskich pomnikach i historia sztuki, „Wyborcza.pl”, 7.08.2020, https://wyborcza.pl/7,162657,26190586,tecza-na-polskich-pomnikach-i-historia-sztuki.html